De mooiste stofomslag: een poppenhuis in boekvorm

Kettingverzoekjes op Facebook laat ik doorgaans aan me voorbijgaan, maar aan het verzoek om mijn favoriete stofomslag van een boek op Facebook te plaatsen, wilde ik graag gehoor geven. Over het antwoord hoefde ik ook niet lang na te denken. De mooiste stofomslag in het Nederlandse taalgebied - of nee: ieder taalgebied, inclusief het Kats - is zonder twijfel de omslag van De Aaibaarheidsfactor van mijn favoriete Nederlandstalige schrijver Rudy Kousbroek (1929-2010). Het enige probleem was dat ik geen zin had om een begeleidende tekst te schrijven. Dat overkomt me als blogger weleens: een writer's blog zogezegd. Die zin is inmiddels gevonden. 

De titel heeft betrekking op de aaibaarheid van dieren. Helemaal onderaan staan de dieren die, mede door hun leefomgeving, vrijwel onaaibaar zijn zoals vissen (factor 0 of naderend tot 0); sommige vissen, zoals sidderalen, zou men zelfs een negatieve factor kunnen toewijzen, omdat het strelen niet zonder risico is. Vlak daarboven liggen dieren als slakken en schildpadden, die in principe wel aaibaar zijn, maar beschikken over een beschermend schild of huisje dat het aaien tot een zinloze bezigheid maakt. Daarna volgt echter een hele stoet dieren, variërend van konijnen tot honden en (knuffel)beren met een vacht die uitnodigt tot strelen en woelen. De uiteindelijke factor is afhankelijk van weer andere factoren, zoals bijvoorbeeld de haarlengte en het karakter van het knuffelbare dier: er zijn knuffelbeesten die aan hun lijf liever niet al te veel polonaise hebben. Maar hoe dan ook: Helemaal bovenaan staat de kat, het enige dier dat zichzelf liefkozend weet te aaien (factor 100). De meeste katten delen kopjes uit, andere lopen voelbaar langs je benen, eerst in de ene richting, dan in de andere, tot genot van kat en mens.

Rudy Kousbroek

Kousbroek was, net als ik, zowel alpha als bèta, en dat schiep ongetwijfeld een bijzondere band: nadat ik één artikel van hem gelezen had, wil ik alles van hem gelezen hebben. Zijn werk is intellectueel maar ook speels, gevoelig maar tegelijkertijd wars van pose of valse sentimentaliteit. Kousbroek studeerde aanvankelijk wis- en natuurkunde maar schakelde over op Oosterse talen. Hij schreef over de meest uiteenlopende onderwerpen, maar zijn twee grote liefdes waren katten en de geschiedenis van de techniek. Zijn liefde voor katten ging zo ver dat hij in 1984 samen met zijn toenmalige echtgenote, de sinologe Sarah Hart de kattentaal in kaart bracht: Wat en Hoe in het Kats. Wat hem in de techniek vooral aantrok, was de functionaliteit ervan: gebreken kunnen niet, zoals bijvoorbeeld in de literatuur, via pronkerige opsmuk worden verholpen. Pretentie telt in de techniek niet: men kan een kopieerapparaat wel voorzien van de nodige toeters en bellen, maar indien het geen goede kopieën levert, dient het te worden afgevoerd.

De Aaibaarheidsfactor is de literaire neerslag van zijn preoccupaties (voor technisch onderlegde lezers bevat het zelfs een handleiding voor een zelfbouwkat, compleet met aansluitschema!): het is één grote liefdesverklaring aan het dierenrijk en de kat in het bijzonder. Tegelijkertijd is alles aan het boekje functioneel. Het oorspronkelijke formaat van 11 x 14 centimeter (latere drukken waren helaas groter) maakt De Aaibaarheidsfactor tot een soort poppenhuis in boekvorm, een volmaakte miniatuuruitgave, zoals de kat volgens Kousbroek een perfecte miniatuuruitgave is van de woeste tijger, de ware koning van het dierenrijk. En dan is er natuurlijk de stofomslag: de oorspronkelijke uitgave was voorzien van een losse, fluwelen omslag die uitnodigde tot voelen, strelen ... Dankzij deze omslag werd De Aaibaarheidsfactor ook het meest aaibare boek uit de wereldliteratuur. Factor 101.

* Rudy Kousbroek, De Aaibaarheidsfactor; gevolgd door Die Wacht am IJskast, De Harmonie 1978 (eerste uitgave 1969)

* Rudy Kousbroek, Einsteins Poppenhuis, Meulenhof, 1990

* Rudy Kousbroek, Sarah Hart, Wat moet ik zeggen en hoe zeg ik het in het Kats, De Harmonie, 2016 (oorspronkelijke uitgave 1984)

* Herman Jacobs, Rudy Kousbroek - Medereizigers https://www.knack.be/nieuws/boeken/rudy-kousbroek-medereizigers/article-normal-6631.html

* Xandra Schutte: Hand in Hand met een Sumatraanse beer, https://www.groene.nl/artikel/hand-in-hand-met-een-sumatraanse-beer